Bảo hiểm y tế tự nguyện là loại bảo hiểm do Nhà nước thực hiện không nhằm mục đích lợi nhuận, mà là một chính sách xã hội đem đến rất nhiều lợi ích, góp phần thúc  đẩy nâng cao vấn đề an sinh xã hội.

Theo quy định mới, từ ngày 1 tháng 1 năm 2016 trở đi, những người chưa tham gia bảo hiểm y tế theo diện bắt buộc đều cần mua bảo hiểm y tế tự nguyện. Trong trường hợp bạn muốn tham gia thì bắt buộc phải tham gia theo hình thức hộ gia đình.

Tùy thuộc vào đối tượng tham gia mà sẽ có các địa điểm mua bảo hiểm y tế khác nhau:

• Tham gia thông qua doanh nghiệp, cơ quan, đơn vị mình làm việc nếu bạn làm việc theo hợp đồng lao động, người quản lý doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp ngoài công lập và người quản lý điều hành hợp tác xã, cán bộ, công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách cấp xã. 
• Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc cơ quan bảo hiểm xã hội (BHXH) nếu bạn là người được cơ quan bảo hiểm xã hội đóng BHYT
• Ủy ban nhân dân xã nếu là người được ngân sách nhà nước đóng BHYT
• Đại lý thu hoặc cơ quan BHXH nếu là người được hỗ trợ 1 phần mức đóng BHYT
• Trường học nếu là học sinh, sinh viên
• Đại lý thu hoặc cơ quan BHXH nếu tham gia BHYT theo hộ gia đình.

Mọi công dân đều có quyền mua bảo hiểm y tế tự nguyện theo quy định của pháp luật Việt Nam, chỉ trừ những trường hợp đã có bảo hiểm y tế bắt buộc. 

Theo đó những ai chưa tham gia bảo hiểm y tế theo diện bắt buộc đều cần mua bảo hiểm y tế tự nguyện. Đó có thể là người hay ốm đau bệnh tật cần chữa bệnh, phụ nữ chuẩn bị sinh đẻ muốn tiết kiệm chi phí hay người bình thường tham gia để có sự an tâm về sức khỏe,… Khi tham gia, người bệnh sẽ được thanh toán 80% chi phí chữa bệnh bởi qũy bảo hiểm y tế.

Từ năm 2016, bảo hiểm y tế tự nguyện được mua theo hình thức hộ gia đình, tức là một thành viên trong gia đình  khi muốn mua bảo hiểm y tế thì mọi thành viên trong gia đình cũng phải mua (không áp dụng đối với những người đã có bảo hiểm y tế bắt buộc).

Theo đúng quy định của Pháp Luật Việt Nam hiện hành tại Khoản 1 Điều 2 Nghị định 105/2014/NĐ-CP quy định thì:

Mức phí bảo hiểm y tế cho tất cả mọi thành viên trong 1 gia đình được tính là:

- Người thứ nhất đóng phí bảo hiểm bằng 4,5% mức lương cơ sở. 

- Người thứ 2, thứ 3, thứ 4 phải đóng phí bảo hiểm lần lượt bằng 70%, 60%, 50% mức phí bảo hiểm người thứ nhất .

- Từ người thứ 5 trong gia đình trở lên thì mức phí bảo hiểm phải đóng bằng 40% người thứ nhất.

Cũng trong Khoản 1, Điều 2 Nghị định 105/2014/NĐ-CP  có quy định riêng đối với các đối tượng đóng BHYT theo hình thức hộ gia đình mới nhất được quy định như sau:

• Người thứ nhất đóng tối đa 4,5% tiền lương cơ bản, tương đương với số tiền 1,263,600 VNĐ.

• Người thứ hai đóng 70% mức đóng của người thứ nhất, tương đương với số tiền 884,520 VNĐ.

• Người thứ ba đóng 60% mức đóng của người thứ nhất, tương đương với số tiền 758,160 VNĐ.

• Người thứ tư đóng 50% mức đóng của người thứ nhất, tương đương với số tiền 631,800 VNĐ.

• Từ người thứ năm trở đi đóng 40% mức đóng của người thứ nhất, tương đương với số tiền 505,440 VNĐ.

Việc đóng BHYT sẽ có sự thay đổi nếu mức lương cơ sở được quy định tại các năm là khác nhau. Theo bảng giá được quy định ở trên, thì mức lương cơ sở được tính tới hiện tại là 2,340,000 VNĐ.